اقتصاد ایران بدون محبوبیت حکومت و دولت‌ها درمان نمی‌شود

سمینار «چشم‌انداز اقتصاد ایران در افق ۱۴۰۳» از ساعت ۱۶ تا ۲۰ روز چهارشنبه (۳ مرداد ۱۴۰۳) به‌کوشش جهاددانشگاهی واحد اصفهان و مدرسه اقتصاد اصفهان با ارائه سیامک قاسمی، مشاور اقتصادی و توسعه کسب‌وکار، در سالن‌ همایش‌های سیتی‌سنتر اصفهان برگزار شد.

پایه‌گذار مؤسسه اقتصادی بامداد در ابتدای بحث خود اظهار کرد: اقتصاد مقوله‌ای نیست که بر اساس احساساتمان درباره‌اش صحبت کنیم. جز بر اساس داده‌ها و واقعیت‌ها نمی‌توان به این قلمرو وارد شد. من امروز بر اساس واقعیت‌ها صحبت می‌کنم و نمی‌خواهم در شرایط خاص اقتصادی ایران کسی را بی‌دلیل امید بدهم.

این دانش‌آموخته دکترای کسب‌وکار (DBA) درباره شرایط عمومی اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۳ بیان کرد: به اقتصاد ایران باید از منظر مسائل بیرونی نگاه کرد. جنگ‌های منطقه و مسئله تحریم که همواره با عوض‌شدن رؤسای جمهور تغییر می‌کند، از آن جمله است.

قاسمی که مدت‌ها با اتاق بازرگانی اصفهان همکاری داشته است، یادآور شد: ما در عرصه تجارت جهانی باید در مقایسه با کشورهای دنیا هزینه‌های بیشتری بدهیم تا فعالیت کنیم. تأثیر تحریم بر روی کشور ما فارغ از هر نگاه اقتصادی جدی است. تأثیر انتخابات آمریکا نیز عمیق است. در حال حاضر، دونالد ترامپ نامزد حزب جمهوری‌خواه است و محبوبیت فراوانی یافته. از طرفی روی کار آمدن کاملا هریس هم اوضاع را پیچیده کرده است. هرکدام روی کار بیایند، آبان‌ماه بر اقتصاد ما اثر می‌گذارند.

او در ادامه توضیح داد: در خود ایران هم اتفاقات دیگری افتاد و یک انتخابات غیرمنتظره برگزار شد. در این طرف، باید ببینیم دولت ایران با کدام دولت آمریکا روبه‌رو می‌شود. تحریم‌های ایران و شرایط فعلی متأسفانه ذی‌نفعان بسیاری در دنیا دارد که برای حفظ این شرایط تلاش می‌کنند. از بین بردن چنین وضعی که پایدار هم شده، دشوار است.

این اقتصاددان گفت: هر کاری می‌خواهید در بیزنس خود انجام دهید، انجام بدهید! هیچ اتفاق خاصی قرار نیست بیفتد. به‌هیچ‌وجه منتظر دگرگونی‌های سیاسی نباشید. عمرتان درحال گذر است. بهتر است هر کاری در زمینه شخصی و شغلی دارید، آغاز کنید. در دنیای اقتصاد ما نقل و انتقالات کاملاً غیررسمی رخ می‌دهد، زیرا ایران در لیست سیاه AFTF است.

این مشاور اقتصادی به موضوع ناترازی هم نگاه کرد و توضیح داد: شبکه انرژی ایران فرسوده است که نتیجه سال‌ها تحریم و سرمایه‌گذاری‌نکردن به حساب می‌آید. انرژی ما برای نیازهای متعدد ما کافی نیست. در کسب‌وکار، ایده‌هایی را که انرژی نیاز دارند، کنار بگذارید. اگر ایده شما ویژگی خاصی در گاز یا برق می‌خواهد، باید آن را کنار بگذارید. این ناترازی از دهه ۱۳۹۰ شروع شده است. خود شما باید برای انرژی کسب‌وکارتان فکر کنید. باید میکرو نیروگاه‌های خودتان را داشته باشید. ما باید پاسخ درستی به این وضعیت بدهیم.

قاسمی افزود: با روی‌کارآمدن مسعود پزشکیان انتظارات تورمی به‌زودی تغییر می‌کند. اگر ترامپ رئیس‌جمهور شود، بار دیگر انتظارات تورمی تغییر می‌کند. افراد نه بر اساس داده‌های فعلی، بلکه بر اساس پیش‌بینی و نگاهشان به آینده تصمیم می‌گیرند.

او ادامه داد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری ما در حال حاضر بحران زده‌اند. انتظار اصلاح ساختاری نداریم. بیشتر در پی حفظ وضع موجود و حادترنشدن اوضاع هستیم. من انتظار دارم که سیاست‌های کنترلی شدیدی که دوران شهید رئیسی بود، در زمان پزشکیان کم شود.

این اقتصاددان و مشاور کسب‌وکار تأکید کرد: در حال حاضر، سیاست انقباضی ما تا حدی تورم را حفظ کرده، اما رکود را هم به همراه داشته است. اکنون سعی می‌شود که ارزش ریال را حفظ کنند. این فشار تقاضا را در جاهایی چون مسکن و ارز و کالا پایین می‌آورد، اما داستان رکود برقرار است. هرکس رئیس بانک مرکزی شود، مجبور است این وضعیت را ادامه دهد.

قاسمی که متخصص کسب‌وکار است، درباره حامل‌های انرژی افزود: همه می‌دانند که قیمت حامل‌های انرژی به تغییر نیاز دارد. شاید بنزین قیمتش ثابت بماند. اما دیگر انرژی‌ها مانند برق ممکن است تغییر کند. اقتصاد ایران جراحی می‌خواهد و جراحی درد دارد. این درد هم متوجه جامعه است. کسی می‌تواند این درد را به جامعه تحمیل کند که محبوبیت داشته باشد. جایگاه اجتماعی دولت مهم است. اقتصاد ایران به قدرت نیاز دارد و قدرت هم با اجماع محقق می‌شود.

پایه‌گذار مؤسسه اقتصادی بامداد افزود: در افزایش قیمت سوخت در کوتاه‌مدت پیچیدگی‌های بسیاری وجود دارد و نمی‌توان آن را به راحتی تحلیل کرد. خدمات در مقایسه با دیگر بخش‌ها جذاب‌تر و باثبات‌تر است. موضوع مدیریت مالی را باید جدی گرفت، زیرا اهمیت وافری دارد.

او با تأکید بر اینکه هر اقتصادی کارنامه‌ای دارد، یادآور شد: در اقتصاد ما همواره تورم بیش از رشد اقتصادی بوده است. این یعنی میزان رشد ظرفیت‌های تولید همیشه کمتر بوده است. در کشورهای پیشرفته برعکس این را می‌بینیم‌. در اقتصاد ما بارها رکود عمیق‌تر و تورم بیشتر بوده است. یعنی ظرفیت اقتصادی را از دست می‌دهیم که کاهش ایجاد ثروت و افزایش بیکاری از پیامدهای آن است. دوره اخیر که از سال ۱۳۹۷ شروع شده بود، یکی از بالاترین ادوار تورمی ما به شمار می‌آید. این مسئله ابعاد اجتماعی گوناگونی  دارد. ما برای گذار از این مسئله باید تحریم‌ها را پشت‌سر بگذاریم.

این تحلیلگر اقتصادی حل مشکلات اقتصادی را نیازمند عزم ملی دانست و بیان کرد: رشد اقتصادی ایران در دهه ۱۳۹۰ هرگاه تلاش کرد به جایی برسد، به سرانجامی نرسید. در این شرایط پیچیده کدام بخش بهتر عمل می‌کند و پیش می‌رود؟ قطعاً خدمات. خدمات ۶۰درصد رشد داشته است.

قاسمی درباره صنعت نیز توضیح داد: بخش صنعت و ساخت‌وساز ساختمانی رشد نداشته است. بنابراین، اولویت‌ها برای ایجاد کسب‌وکار از خدمات به سمت صنایع کوچک، ساختمان، صنایع بزرگ و کشاورزی شیب دارد.  خدمات کمتر به تحریم‌ها و اقتصاد بین‌الملل وابسته است. خدمات بین خودمان است. سال‌هاست که ما سالانه بیش از یک میلیارد نتوانسته‌ایم سرمایه جذب کنیم. ما به ثبات و پیش‌بینی‌پذیری نیاز داریم. در یک کلام باید بگویم که پیش‌بینی‌پذیر نبودن معضل اصلی اقتصاد ماست. به همین دلیل سرمایه وارد کشور ما نمی‌شود. چین در عربستان بیش از کشور ما سرمایه‌گذاری می‌کند.

او ایران را تشنه سرمایه‌گذاری دانست و گفت: ما به پروژه‌های بزرگ نیاز داریم. این نبود سرمایه‌گذاری نتیجه رکود است. پیش‌بینی‌ناپذیری اقتصاد ما به‌خاطر تحریم است. خرداد ۱۴۰۳ شمسی یکی از رکودی‌ترین ادوار تاریخ اقتصادی ما بود. بار دیگر می‌گویم هر کاری را می‌خواهید عملی کنید. امروز تصمیم بگیرد و عمل کنید. «حالا ببینم چه می‌شود؟» فقط وقت‌ تلف‌کردن است.

این مشاور اقتصادی ادامه داد: تورم‌ها تا حدی کاهش یافته و چنین آرامش‌هایی کم‌وبیش وجود داشته است. اما باید بگویم که ما یک تنش تورمی جدید پیش رو داریم. تقریباً کم پیش آمده است که زیر ۲درصد تورم داشته باشیم. تورم یعنی افزایش قیمت‌ها به زبان ساده که کالا و خدمات را در بر می‌گیرد. جالب‌توجه است که در حال حاضر بخش خدمات ما با تورم بیشتری روبه‌رو است. این شرایط جدید است و ما تازه با آن مواجه شده‌ایم. نرخ اجاره‌بها یک خدمات است که امروز نسبت به ۱۳ سال گذشته به بالاترین حد خود رسیده. هتل و رستوران و حمل و نقل هم در درجه بعد بیشتر شده است. فقط در ارتباطات تغییر جدی نمی‌بینیم.

قاسمی گفت نرخ ریال بالا است و ادامه داد: باید بتوانیم در کوتاه‌ترین زمان منابع را از جنسی به جنسی دیگر تبدیل کنیم. زمان در نگهداری ریال اهمیت دارد. همه سرمایه‌گذاری به شناخت زمان نیاز دارد و شناخت آن نیز کار آسانی نیست. مهم‌ترین متغیر اقتصاد در ایران قیمت دلار در بازار آزاد ایران است. درک این مسئله باعث پیشرفت هرکسی می‌شود.

این تحلیلگر درباره دلار اظهار کرد: در بازار ارز، ما رشد و تنفس‌های متعددی را در سالیان اخیر داشته‌ایم. حاکمیت ایران ظاهراً خود را آماده کرده است که ترامپ روی کار بیاید. مستقل از اینکه قیمت دلار تغییر کند، یک فرد طوری باید در بیزنس خود فعالیت کند که کاملاً آمادگی تحولات ارزی را داشته باشد. تحولات ارزی خیلی از کسب‌وکارها را از بین برد. اما شما باید آماده باشید. تعهد ارزی نداشته باشید و به جای آن مطالبات ارزی برای خودتان ایجاد کنید. هرچه ساختار ذهنی ما مقاومت کند و نپذیرد، باز هم قیمت ارز افزایش خواهد یافت. ژنرال اقتصاد ایران قیمت دلار است و نباید آن را رد کرد.

مشاور اقتصادی حوزه کسب‌وکار ادامه داد: بر اساس داده‌های نفتی و غیرنفتی، قیمت‌ها به دوران قبل از برجام هم رسیده است. قیمت بالای نفت و مسئله تورم در آمریکا سبب شد این کشور به ما سخت نگیرد و ما فروش نفتمان افزایش یابد. کشور ما بر اساس نیاز و جمعیت خود وارداتش افزایش یافته است. اما کسری تجاری داریم. شرایط ما از نظر دسترسی به منابع ارزی چندان قوی نیست. ما نمی‌توانیم مانورهای بزرگی در حوزه اقتصادی بدهیم. ما ثبات ارزی نداریم و باید هرکسی آماده این شرایط باشد.

این دانش‌آموخته دکترای کسب‌وکار (DBA) گفت: وضعیت فعلی متأسفانه ذی‌نفعانی هم در داخل دارد. با تغییر در نگاه حکمرانی است که به گذار از این وضعیت اقتصادی موفق خواهیم شد. بدترین اقتصاد در بازار ارز جهش قیمت است.

قاسمی با نظر به قیمت دلار ادامه داد: سال دیگر دلار به ۹۰هزار تومان می‌رسد. قیمت‌های امروز با توجه به وضعیت ما کاملاً طبیعی است. تحلیل بازارهای دارایی، یعنی بورس و سکه و مسکن نیز اهمیت دارد. در این زمینه باید گفت، نسبت به فروردین ۱۳۹۶ قیمت سکه ۳۳ برابر و شاخص بورس نسبت به همان سال ۲۵ برابر شده است.

او افزود: در یک سال اخیر فقط طلا از تورم جلو بوده است. در یک جامعه تورمی، افراد باید بتوانند به سود حقیقی دست یابند و آن را حساب کنند. وقتی از من می‌پرسند چه بخریم و چه تصمیمی خوب است، من جواب می‌دهم برای چه بازه زمانی منظورتان است؟ قیمت دلار ‌و طلا بستگی زیادی به هم دارند. اما در برخی مقاطعی طلا پیش رفته که متأثر از رشد اونس جهانی بوده است. فشار تقاضا باعث مسئله‌ای می‌شود که آن را به اسم حباب می‌شناسیم. درصد حباب یک شاخص برای ارزیابی قیمت ارز شده است. مردم بر اساس پیش‌بینی در بازار ارز برای خرید سکه اقدام می‌کنند.

این تحلیلگر یادآور شد: درباره مسکن باید بگویم که با رکود کاملی در حوزه ساخت‌وساز روبه‌رو هستیم. بازار مسکن در ایران تغییر ماهیت داده است. این وضعیت در کوتاه‌مدت درست نمی‌شود. اگر شناختی از این وضعیت ندارید در موضوع مسکن وارد نشوید. مسکن دیگر سرمایه نیست، چون نمی‌توان آن را تبدیل کرد. قیمت مسکن هم با دلار همبستگی دارد. بنابراین، نباید در حوزه‌ مسکن و انواع ویلا و آپارتمان و واحدهای تجاری سرمایه‌گذاری کنید.

قاسمی درخصوص بورس توضیح داد: بورس وضعیت خوبی ندارد و جامانده است. ارزندگی برخی از قسمت‌های بورس به معنی این نیست که برای سرمایه‌گذاری عرصه مطمئنی است. احتمال دارد که جاماندگی بورس ادامه پیدا کند.‌ به نظرم بورس را باید رها کرد با توجه به رشد بسیار معدودی که داشته است.

این تحلیلگر در جمع‌بندی خود اظهار کرد: همواره خود را آماده افزایش قیمت ارز نگهدارید. به توسعه در خدمات امیدوارم. تولید باید در شرایطی باشد که وارداتی در آن حوزه نبینیم. تولید با هدف صادرات هم باشد، مفید است. انضباط مالی خود را افزایش دهید. به روش‌های نوین مالی توجه کنید. موضوع تأمین مالی را بسیار جدی بگیرید، زیرا بیزنس بستگی عمیقی به آن دارد. وارد تولید نشوید، اگر هم خواستید، بروید سراغ شرکت‌هایی که رکود کرده‌اند. از ظرفیت بخش‌های دیگر استفاده کنید.‌ مصرف‌کننده خود را نیز باید بدانید کیست و مطابق آن پیش بروید. بیزنس را در کشورهای دیگر هم تجربه کنید.‌ بازار خودرو نیز هرگز برای سرمایه‌گذاری نیست و فقط باید برای مصرف شخصی باید باشد.‌